বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডক গুঞ্জৰিত কৰা কম কম্পনাংকৰ মহাকৰ্ষণীয় তৰংগৰ ইংগিত...

ডিজিটেল ডেস্কঃ ভাৰত, জাপান আৰু ইউৰোপৰ জ্যোতিৰ্বিজ্ঞানীৰ এটা আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় দলে ভাৰতৰ সৰ্ববৃহৎ টেলিস্কোপ uGMRTকে ধৰি বিশ্বৰ ছটা স্পৰ্শকাতৰ ৰেডিঅ’ টেলিস্কোপ ব্যৱহাৰ কৰি প্ৰকৃতিৰ শ্ৰেষ্ঠ ঘড়ী পালছাৰ নিৰীক্ষণৰ ফলাফল প্ৰকাশ কৰিছে। দলটোৰ ফলাফলসমূহ মহাকৰ্ষণীয় তৰংগ বৰ্ণালীত এক নতুন খিৰিকী মুকলি কৰাৰ ক্ষেত্ৰত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ মাইলৰ খুঁটি।

এই ফলাফলসমূহে আমাৰ বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ জালিকাৰ অদম্য কম্পনৰ প্ৰমাণৰ আভাস দিয়ে । যিটো অতি কম কম্পনাকৰ মহাকৰ্ষণীয় তৰংগৰ ফলত হয়। আমাৰ সূৰ্য্যতকৈ কোটি গুণ গধুৰ এযোৰ কৃষ্ণগহ্বৰৰ পৰা এনে ঢৌৰ উৎপত্তি হ’ব বুলি আশা কৰা হৈছে।

মহাকৰ্ষীয় তৰংগ বৰ্ণালীৰ এটা নতুন, জ্যোতিঃপদাৰ্থবিজ্ঞানৰ বাবে গুৰুত্ৱপূৰ্ণ অংশ মুকলি কৰাৰ ক্ষেত্ৰত দলটোৰ ফলাফল এক গুৰুত্ৱপূৰ্ণ মাইলৰ খুঁটি। অসমৰ পৰা গৈ বৰ্তমান আই আই টি ৰুৰকীত এগৰাকী জ্যেষ্ঠ গৱেষক ছাত্ৰ হিচাপে কৰ্মৰত হৈ থকা জয়খোম্বা সিংহই এই উল্লেখনীয় কাৰ্যৰ সৈতে জড়িত হৈ আছে।

জ্যোতিৰ্বিজ্ঞানীসকলে ইয়াক নেন’-হাৰ্টজ মহাকৰ্ষণীয় তৰংগ বুলি কয় কাৰণ ইয়াৰ তৰংগদৈৰ্ঘ্য বহু লাখ কোটি কিলোমিটাৰ হ’ব পাৰে। বৃহৎ সংখ্যক অতিবৃহৎ কৃষ্ণগহ্বৰৰ যোৰৰ পৰা অহা মহাকৰ্ষণীয় তৰংগৰ অদম্য কোলাহলে আমাৰ বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ এক স্থায়ী গুঞ্জনৰ সৃষ্টি কৰে।

ইউৰোপীয় পালছাৰ টাইমিং এৰে (EPTA) আৰু ইণ্ডিয়ান পালচাৰ টাইমিং এৰে (InPTA) সংগঠনৰ সদস্যৰে গঠিত এই দলটোৱে এষ্ট্ৰ’নমি এণ্ড এষ্ট্ৰ’ফিজিক্স (Astronomy And Astrophysics)জাৰ্নেলত দুখন গৱেষণা পত্ৰত তেওঁলোকৰ ফলাফল প্ৰকাশ কৰে আৰু তেওঁলোকৰ ফলাফলে এনে মহাকৰ্ষণীয় তৰংগৰ উপস্থিতিৰ ইংগিত দিয়ে । পালছাৰ ব্যৱহাৰ কৰি তাৰকাৰাজ্যিক স্কেলৰ মহাকৰ্ষণীয়-তৰংগ ধৰা পেলাব পাৰি ।

সেই কাৰণে পালছাৰ মানুহৰ বাবে একমাত্ৰ সুলভ আকাশী ঘড়ী। পালছাৰ হৈছে এক প্ৰকাৰৰ দ্ৰুতগতিত ঘূৰি থকা নিউট্ৰন তৰা যিবোৰ মূলত মৃত তৰাৰ এঙাৰ যি আমাৰ তাৰকাৰাজ্যত উপস্থিত। সৌভাগ্যক্ৰমে পালছাৰ হৈছে মহাজাগতিক লাইটহাউচ । কাৰণ ইয়াৰ পৰা নিৰ্গত হোৱা ৰেডিঅ’ ৰশ্মি বন্দৰৰ ওচৰৰ লাইটহাউচৰ দৰেই পৃথিৱীৰ কাষেৰে নিয়মিতভাৱে জিলিকি উঠে।

জ্যোতিৰ্বিজ্ঞানীসকলে পুনেৰ ওচৰত অৱস্থিত ভাৰতৰ অগ্ৰনী ৰেডিঅ’ টেলিস্কোপ uGMRTকে ধৰি বিশ্বৰ শ্ৰেষ্ঠ ৰেডিঅ’ টেলিস্কোপ ব্যৱহাৰ কৰি এই পালছাৰসমূহ নিৰীক্ষণ কৰে। শেহতীয়া বছৰবোৰত uGMRT এ পালছাৰৰ ৰেডিঅ’ ৰশ্মিৰ সৰু সৰু জিলিকনিবোৰ নিখুঁতভাৱে নথিভুক্ত কৰাত উল্লেখযোগ্য অৱদান আগবঢ়াইছে যাতে আমি পালছাৰক আকাশী ঘড়ী হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰো।

“আইনষ্টাইনৰ মতে মহাকৰ্ষণীয় তৰংগই এই ৰেডিঅ’ চমকৰ আগমনৰ সময় সলনি কৰে আৰু তাৰ ফলত আমাৰ মহাজাগতিক ঘড়ীৰ জুখি উলিওৱা টিকত প্ৰভাৱ পেলায়। এই পৰিৱৰ্তনবোৰ ইমানেই ক্ষুদ্ৰ যে জ্যোতিৰ্বিজ্ঞানীসকলক এই পৰিৱৰ্তনসমূহক অন্যান্য বিঘিনিৰ পৰা পৃথক কৰিবলৈ uGMRTৰ দৰে সংবেদনশীল টেলিস্কোপ আৰু ৰেডিঅ’ পালচাৰৰ সংকলনৰ প্ৰয়োজন।

এই সংকেতৰ লেহেম তাৰতম্যৰ অৰ্থ হৈছে যে এই মায়াময় নেনো-হাৰ্জ মহাকৰ্ষণীয় তৰংগবিলাক বিচাৰিবলৈ কেইবা দশক লাগে” যোৱা দশকৰ ভিতৰত ইনপিটিএ সহযোগিতা প্ৰতিষ্ঠা কৰা পুনেৰ এনচিআৰএৰ অধ্যাপক ভাল চন্দ্ৰ যোশীয়ে ব্যাখ্যা কৰে।

ইপিটিএৰ (EPTA)বিজ্ঞানীসকলে ভাৰত-জাপানী সহকৰ্মীসকলৰ(InPTA) সহযোগত বিশ্বৰ ছটা বৃহৎ ৰেডিঅ’ টেলিস্কোপৰ সহায়ত ২৫ বছৰত সংগ্ৰহ কৰা পালছাৰ তথ্য বিশ্লেষণ কৰাৰ পিছত ফলাফলৰ ৰিপ’ৰ্ট দিছে । ইয়াৰ ভিতৰত আছে অত্যন্ত কম ৰেডিঅ’ কম্পনাঙ্ক পৰিসৰ আৰু ভাৰতৰ সৰ্ববৃহৎ ৰেডিঅ’ টেলিস্কোপ - ইউজিএমআৰটিৰ নমনীয়তা ব্যৱহাৰ কৰি সংগ্ৰহ কৰা তিনি বছৰতকৈ অধিক সময়ৰ অতি স্পৰ্শকাতৰ তথ্য।

এই অনন্য তথ্যৰ সমষ্টিটোৰ বিশ্লেষণে প্ৰকাশ কৰিছে যে এই মহাজাগতিক ঘড়ীবোৰৰ টিকিঙৰ জুখিব পৰা হাৰত বৈশিষ্ট্যপূৰ্ণ অনিয়ম আছে, যিবোৰ নিৰীক্ষণ কৰা পঁচিশটা পালছাৰৰ মাজত সাধাৰণ। এইটো অতি কম কম্পাঙ্কত (এবছৰৰ পৰা দহ বছৰৰ ভিতৰত দোল খাই থকা তৰংগ) মহাকৰ্ষণীয় তৰংগে উৎপন্ন কৰা প্ৰভাৱৰ সৈতে সামঞ্জস্যপূৰ্ণ।

আচৰিতভাৱে নেনো-হাৰ্টজ মহাকৰ্ষণীয় তৰংগই বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ কিছুমান সৰ্বোত্তম গোপনীয় তথ্য কঢ়িয়াই লৈ ফুৰে। আমাৰ সূৰ্য্যৰ ভৰতকৈ দহ-শ কোটি গুণ বেছি ভৰ থকা কৃষ্ণগহ্বৰৰ যোৰৰ সৃষ্টি হোৱাৰ সম্ভাৱনা থাকে যেতিয়া ইহঁতৰ পিতৃ তাৰকাৰাজ্যসমূহ একত্ৰিত হয় আৰু এনে জনসংখ্যাই এই কম্পাঙ্কবোৰত মহাকৰ্ষণীয় তৰংগ নিৰ্গত কৰে।

তদুপৰি বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডখন প্ৰাথমিক অৱস্থাত, মাত্ৰ কেইছেকেণ্ডমান বয়সৰ সময়ত সংঘটিত হ’ব পৰা আন বিভিন্ন পৰিঘটনাইও এই জ্যোতিৰ্বিজ্ঞানৰ ফালৰ পৰা দীঘলীয়া তৰংগদৈৰ্ঘ্যত এই তৰংগবোৰ উৎপন্ন কৰে।

টিআইএফআৰ মুম্বাই আৰু ইনপিটিএ কনচৰ্টিয়ামৰ অধ্যক্ষ অধ্যাপক এ গোপাকুমাৰৰ মতে, “বৃহস্পতিবাৰে উপস্থাপন কৰা ফলাফলসমূহে এই ৰহস্যসমূহৰ কিছুমান উন্মোচনৰ বাবে বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডলৈ এক নতুন যাত্ৰাৰ আৰম্ভণি কৰিছে। তাতোকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ কথাটো হ’ল ভাৰতীয় টেলিস্কোপৰ তথ্য মহাকৰ্ষণীয় তৰংগ সন্ধানৰ বাবে প্ৰথমবাৰৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে”।

এই মহাকৰ্ষণ-তৰংগ সংকেতসমূহ ধৰা পেলাবলৈ জ্যোতিৰ্বিজ্ঞানীসকলে "পালছাৰ টাইমিং এৰে" (PTA) সহযোগিতাৰে আমাৰ হাতীপটি তাৰকাৰাজ্যৰ মাজেৰে বিতৰণ কৰা বহুতো অতি সুস্থিৰ পালছাৰ ঘড়ীৰ শোষণ কৰি “তাৰকাৰাজ্যিক-মাপৰ মহাকৰ্ষণ-তৰংগ ডিটেক্টৰ” সৃষ্টি কৰে। দশক দশক ধৰি চলি অহা পালছাৰবোৰৰ সঠিক আগমনৰ সময়ৰ জোখ-মাখ ইটোৱে-সিটোৰ লগত তুলনা কৰি মহাকৰ্ষণীয় তৰংগৰ প্ৰভাৱ অধ্যয়ন কৰা হৈছে।

ৰেডিঅ’ সংকেতবোৰে স্থান আৰু সময়ৰ জালিকাৰ মাজেৰে যাত্ৰা কৰাৰ লগে লগে মহাকৰ্ষণীয় তৰংগৰ উপস্থিতিয়ে ইহঁতৰ পথত এক বৈশিষ্ট্যপূৰ্ণভাৱে প্ৰভাৱ পেলায়: কিছুমান স্পন্দন অলপ পিছত (এক চেকেণ্ডৰ এক লাখ ভাগতকৈও কম) আহিব, কিছুমান অলপ আগতে আহিব।

বৰ্তমানৰ ফলাফল ইউৰোপৰ পাঁচটা বৃহৎ ৰেডিঅ’ টেলিস্কোপ ব্যৱহাৰ কৰি সমন্বিত পৰ্যবেক্ষণ অভিযানৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি পোৱা গৈছে: জাৰ্মানীৰ ১০০ মিটাৰ দৈৰ্ঘ্যৰ এফেলছবাৰ্গ ৰেডিঅ’, যুক্তৰাজ্যৰ জোড্ৰেল বেংক মানৱ নিৰীক্ষণ কেন্দ্ৰৰ লাভেল টেলিস্কোপ, ফ্ৰান্সৰ নানকে ৰেডিঅ’ টেলিস্কোপ, চাৰ্ডিনিয়া ইটালীৰ ৰেডিঅ’ টেলিস্কোপ আৰু নেদাৰলেণ্ডৰ ৱেষ্টাৰবৰ্ক ৰেডিঅ’ সংশ্লেষণ টেলিস্কোপ।

এই তথ্যৰ সমষ্টিটোৰ পৰিপূৰক হিচাপে ভাৰতত উন্নীতকৃত জায়েণ্ট মেট্ৰৱেভ ৰেডিঅ’ টেলিস্কোপৰ সহায়ত পৰ্যবেক্ষণ বিশ্লেষণত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল। মাহত এবাৰ ইউৰোপীয় টেলিস্কোপসমূহ অতিৰিক্তভাৱে একেলগে যোগ কৰি সংবেদনশীলতাক অতিৰিক্তভাৱে বৃদ্ধি কৰা হয়।

আজি উপস্থাপন কৰা ইউৰোপীয় আৰু ভাৰতীয় পালচাৰ টাইমিং এৰে (EPTA+InPTA) তথ্যৰ বিশ্লেষণে দুয়োতা এৰেত থকা পালছাৰসমূহৰ মাজেৰে এটা সাধাৰণ সংকেতৰ উপস্থিতি উন্মোচন কৰিছে যিটো মহাকৰ্ষণীয় তৰংগৰ বাবে হোৱাৰ সৈতে ব্যাপকভাৱে একমত।

ইপিটিএ+ইনপিটিএৰ ফলাফলসমূহ সমগ্ৰ বিশ্বৰ অন্যান্য পিটিএসমূহে কৰা সমন্বিত প্ৰকাশনসমূহৰ দ্বাৰা পৰিপূৰক, যথা অষ্ট্ৰেলিয়ান (PPTA), চীনা (CPTA) আৰু উত্তৰ-আমেৰিকান (NANOGRAV) পালছাৰ টাইমিং এৰে সহযোগিতা। মহাকৰ্ষণীয় তৰংগৰ বাবে এই একে প্ৰমাণ NANOGrav দ্বাৰা দেখা যায় আৰু CPTA আৰু PPTA দ্বাৰা ৰিপৰ্ট কৰা ফলাফলৰ সৈতে সামঞ্জস্যপূৰ্ণ।

গুৰুত্বপূৰ্ণভাৱে, চাৰিটা সহযোগিতাৰ ইতিমধ্যে কাম চলি আছে য’ত – ইপিটিএ, ইনপিটিএ, পিপিটিএ আৰু নেনোগ্ৰাভৰ বিজ্ঞানীসকলে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় পালছাৰ টাইমিং এৰে (আইপিটিএ)ৰ তত্বাৱধানত তেওঁলোকৰ তথ্যৰ গোটসমূহ একত্ৰিত কৰি ১০০টাতকৈও অধিক পালছাৰেৰে গঠিত এটা এৰে তৈয়াৰ কৰিছে যিয়ে হয়তো... অদূৰ ভৱিষ্যতে তেওঁলোকক এই লক্ষ্যত উপনীত হ’বলৈ অনুমতি দিয়ক।

এই সংযুক্ত আইপিটিএ ডাটা ছেটটো অধিক সংবেদনশীল হ’ব বুলি আশা কৰা হৈছে আৰু বিজ্ঞানীসকলে জিডব্লিউবিৰ ওপৰত স্থাপন কৰিব পৰা বাধাসমূহৰ বিষয়েও উত্তেজিত হোৱাৰ লগতে বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডখন প্ৰাথমিক অৱস্থাত, মাত্ৰ কেইছেকেণ্ডমান পুৰণি, যি এই জ্যোতিৰ্বিজ্ঞানসন্মতভাৱে দীঘল তৰংগদৈৰ্ঘ্যত মহাকৰ্ষণীয় তৰংগও উৎপন্ন কৰিব পাৰে।

আই আই টি ৰুৰকীৰ জ্যেষ্ঠ গৱেষক ছাত্ৰ শ্ৰী সিংহই কয়, ‘প্ৰাৰম্ভিক কেৰিয়াৰ গৱেষকসকলৰ বাবে এয়া এক অত্যন্ত ৰোমাঞ্চকৰ সময়।

আমি এনে এটা যুগত উপনীত হৈছো য'ত সমগ্ৰ বিশ্বৰ গৱেষকসকলৰ এটা আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় দলে সকলোকে সহযোগিতা আগবঢ়াইছে আৰু বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ হুমুনিয়াহ শুনিবলৈ চেষ্টা কৰিছে। বৰ্তমানৰ ফলাফলে ভৱিষ্যতে আমাৰ বাবে উদগনিমূলক বিজ্ঞানৰ পথ মুকলি কৰিব।’

ইনপিটিএ পৰীক্ষাত এনচিআৰএ (পুনে), টিআইএফআৰ (মুম্বাই), আইআইটি (ৰূৰকী), আইআইএছইআৰ (ভোপাল), আইআইটি (হায়দৰাবাদ), আইএমএছচি (চেন্নাই) আৰু আৰআৰআই (বেংগালুৰু)ৰ গৱেষকসকলৰ লগতে জাপানৰ কুমামোটো বিশ্ববিদ্যালয়ৰ সহযোগীসকলো অংশগ্ৰহণ কৰে।

Also Read: মহামৃত্যুঞ্জয় মন্দিৰত উপস্থিত ৰাজ্যপাল গোলাব চান্দ কাটাৰিয়া